Toespraak Floor over Vrouwen in de kunst

Goedendag allemaal,

Goed om u allemaal hier te zien. Mijn naam is Floor Toot. Ik ben lid van de Stadsdeelcommissie Amsterdam Zuid (dit is wat vroeger de stadsdeelraad heette).

Mij is gevraagd om onze Dagelijks Bestuurder Flora Breemer, die vandaag niet aanwezig kon zijn, te vervangen en voor u dit openingswoord te houden.

Ik vind het een eer u welkom te heten bij deze tweede bijeenkomst ‘Vrouwen in de kunst.’

Ontzettend fijn dat het Van Gogh Museum ons de kans geeft deze bijeenkomst hier te houden. Daarvoor veel dank. Het is een goed teken dat we na het Stedelijk Museum nu ook in het Van Gogh Museum te gast mogen zijn. Het onderwerp vrouwen in de kunst leeft binnen alle musea.

Ik moet u bekennen dat ik zelf nooit bewust op zoek ben geweest naar vrouwen in de kunst. Ik heb wel veel affiniteit met kunst: bezoek graag musea en tentoonstellingen. Ik heb een eigen keramiek atelier in Amsterdam Zuid waar ik werk en les geef. Daarnaast werk ik dus als stadsdeelcommissielid en heb kunst in mijn portefeuille.

Kunst is dus een belangrijk deel van mijn leven. Maar echt actief zoeken naar vrouwen in de kunst? Dat deed ik eigenlijk niet zoveel.

Daarom was het juist extra mooi toen ik afgelopen voorjaar met een groep vriendinnen een weekend naar Parijs was en daar min of meer onverwacht twee overweldigende tentoonstellingen bezocht waar vrouwen de hoofdrol in speelden.

De ene was een expositie waarbij het werk van de voor iedereen welbekende Franse impressionist Claude Monet samen met dat van de Amerikaanse kunstenares Joan Mitchell werd geëxposeerd. Mitchell is geboren in 1926, een jaar na het overlijden van Monet. Beiden woonden en werkten de laatste periode van hun leven (Mitchell vanaf 1968 tot aan haar overlijden in 1992) ten Noordwesten van Parijs.

Op de tentoonstelling was goed te zien hoe beiden het landschap interpreteerden: Monet met zijn beroemde waterlelies, bomen en planten. Daarnaast de schitterende, veelkleurige, grote doeken van Mitchell, waar je niet meer direct de natuur in herkent, maar wel voelt. Soms was het niet eens te zien of een schilderij van Mitchell of van Monet was. Beiden als volledige gelijken geëxposeerd naast elkaar.

Mij verbaasde het enorm dat Mitchell, in de jaren 50 samen met De Kooning en Pollock in de Verenigde Staten behorend tot de abstracte kunstenaars, bij ons in Europa zo weinig bekend is. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat dit anders geweest zou zijn als zij een man was geweest.

Verderop in Parijs was in het Picasso museum een tentoonstelling van de Afro-Amerikaanse kunstenares Faith Ringgold. Ringgold is bekend om de manier waarop zij de Afro-Amerikaanse geschiedenis en cultuur laat terugkomen in haar werk.

Ook haar schilderij The Sunflower Quilting Bee at Arles was te zien. Op het doek staan acht historische Afro-Amerikaanse vrouwen afgebeeld, zittend aan een tafel in een Frans zonnebloemenveld. Duidelijk geïnspireerd op Vincent Van Gogh. Naast hen staat een man die toekijkt en een vaas met zonnebloemen vasthoudt. Het is Vincent van Gogh zelf, met zijn eigen stilleven in de hand. Een ongelofelijk indrukwekkend schilderij, waar nog veel meer over te vertellen is.

Deze voorbeelden laten zien hoe belangrijk het is dat vrouwen een gelijke behandeling krijgen. Mitchell raakte geïnspireerd door de latere kunstwerken van Monet om abstract te werken. Ringgold gebruikt het werk van Van Gogh om haar eigen verhaal te vertellen. Op hun beurt hebben Mitchell en Ringgold weer tal van kunstenaars weten te raken.

De ideale kunstwereld is een plek waar mannelijke en vrouwelijke kunstenaars elkaar inspireren en van elkaar leren.
Zoals wij met het Vrouwennetwerk Zuid ook elkaar willen inspireren, helpen en sterker maken.

Hoewel de invloed van vrouwen in de kunst groot is, wordt deze nog steeds onderschat. Het aantal kunstwerken van vrouwen in musea en tentoonstellingen blijft nog altijd achter. En dat is een gemiste kans voor al die mensen die, net als ik, niet actief zoeken naar vrouwen in de kunst. En die daardoor mogelijk niet de werken van Joan Mitchell, en Faith Ringgold, en al die andere getalenteerde vrouwen zien.

Gelukkig krijgen vrouwelijke kunstenaars steeds meer de plek die zij verdienen. Veel musea in Nederland en in het buitenland zijn bezig om meer vrouwelijk werk in hun collecties te plaatsen. Ook de verhalen van afgebeelde vrouwen worden steeds beter verteld. Met borden die vertellen wie zij waren en wat hun achtergrond was.

Tegelijkertijd is er nog veel te doen. Nog te vaak lopen getalenteerde kunstenaars tegen een glazen plafond aan. Vrouwen krijgen hun kunstwerken moeilijker op de markt en verdienen gemiddeld minder dan hun mannelijke collega’s. Vaak wordt dan gezegd dat ‘er minder vraag is’ naar het werk van vrouwen. In een wereld waar de best bezochte film van 2023 ‘Barbie’ is, waag ik dat te betwijfelen.

Als stadsdeelcommissie zetten wij ons in voor kunst. Bijvoorbeeld door samen met het gemeentebestuur ruimte voor broedplaatsen en ateliers te maken. Zodat er plekken zijn waar kunstenaars elkaar kunnen ontmoeten, werken en hun creativiteit de vrije loop kunnen laten. En waar ook vrouwen terecht kunnen om hun creatieve en kunstzinnige ambities waar te maken.

Dat kunnen wij natuurlijk niet allemaal alleen. Daarom zijn we blij dat er organisaties zijn als Elance Academy, die helpen om vrouwen, in het bijzonder jonge vrouwen, te begeleiden, inspireren en bijeen te brengen. Fijn dat jullie er vandaag ook weer bij zijn.

Ik wens jullie allemaal veel plezier met het programma van vandaag. En als je straks een prachtig werk van Van Gogh ziet en jezelf geïnspireerd voelt op wat voor een manier dan ook: Hou dat vast, en laat je innerlijke Joan Mitchell of Faith Ringgold vrij om er iets moois en eigens van te maken.

Floor Toot
Donderdag 14 december 2023